ଭାରତୀୟ ମସଲାରେ ପାନମହୁରୀ ବା ପାନମଧୁରୀ ଅନ୍ୟତମ ଉପାଦାନ । ବିଶେଷକରି ଏହାର ବାସ୍ନା ଖାଦ୍ୟକୁ ଆହୁରି ସ୍ୱାଦିଷ୍ଟ କରିଦେଇଥାଏ । ଭାରତୀୟ ବ୍ୟଞ୍ଜନରେ ଦିଆଯାଉଥିବା ତଡକା ବା ଛୁଙ୍କରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ପଂଚଫୁଟଣର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ହେଉଛି ପାନମହୁରୀ । ଉଦ୍ଭିଦ୍ଦ ବିଜ୍ଞାନରେ ଏହାକୁ Foeniculum vulgare କୁହାଯାଏ । ପାନମହୁରୀର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ହେଉଛି ଦକ୍ଷିଣ ୟୁରୋପ ଓ ଏସିଆ ମହାଦେଶ । ମାତ୍ର ଭାରତର ଗୁଜୁରାଟ, ରାଜସ୍ଥାନ, ପଞ୍ଜାବ ଓ କର୍ଣ୍ଣାଟକରେ ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ଏହା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଯଦିଓ ଏହା ସବୁପ୍ରକାରର ମୃତ୍ତିକାରେ ବଢିପାରେ, କିନ୍ତୁ ଉର୍ବର ଦୋରସା ମାଟି ଓ ବେଶୀ ପରିମାଣର ଚୂନ ଥିବା କଳା ବାଲିଆ ମାଟିରେ ଏହା ଖୁବ ହୃଷ୍ଟପୃଷ୍ଟ ହୁଏ । ଉତ୍ତରଭାରତରେ ଏହା ଶୀତଦିନିଆ ଫସଲ ରୂପେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଦକ୍ଷିଣଭାରତରେ ଉଚ୍ଚ ପାହାଡ଼ିଆ ଜମି ବ୍ଯତୀତ ଅନ୍ୟତ୍ର ଏହା ଭଲ ହୁଏ ନାହିଁ । ପାନମହୁରୀକୁ ବିଭିନ୍ନ ରୋଷେଇ ଏବଂ ମିଠା ବ୍ୟଞ୍ଜନରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଭାରତ, ଆଫଗାନିସ୍ତାନ, ଇରାନ ଏବଂ ମଧ୍ୟପୂର୍ବର ଅନେକ ଖାଦ୍ୟ ସଂସ୍କୃତିରେ ପାନମହୁରୀ ନିଜର ଆଧିପତ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରି ଆସିଛି । ଭାରତର କାଶ୍ମୀରୀ ଓ ଗୁଜୁରାଟୀ ରାନ୍ଧଣାରେ ପାନମହୁରୀ ଅନ୍ୟତମ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ମସଲା । ଭାରତର ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ପାନମହୁରୀକୁ ମୁଖୱାସ୍ ବା ଭୋଜନ ପରେ ହଜମ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ସେହିପରି