ପଞ୍ଚଫୁଟଣରେ କଳା ଜିରା ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଉପାଦାନ । ନିମ୍‌କି, ପାଉରୁଟି, ବିସ୍କୁଟ୍, କେକ୍ ପ୍ରଭୃତି କେତେକ ଜଳଖିଆରେ କଳା ଜିରା ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଭିନେଗାର୍‌ରେ ସୁଗନ୍ଧ ଆଣିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କଳା ଜିରା ବ୍ଯବହୃତ ହୁଏ । କଳା ଜିରାକୁ ଉଦ୍ଭିଦ ବିଜ୍ଞାନରେ କହନ୍ତି ନାଇଜେଲା ସାଟାଇଭା (Nigella sativa)। ସାଧାରଣ ଜିରା ସହିତ କଳା ଜିରାର ଆକୃତି ଓ ବାସ୍ନାର କିଛି ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ନାହିଁ । ଦୁହେଁ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପରିବାରଭୁକ୍ତ ଗଛ । କଳା ଜିରାର ଆଦିମ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ହେଉଛି ଦକ୍ଷିଣ ଇଉରୋପ । ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପଶ୍ଚିମ ଭାରତରେ ଏହା ଅଧିକ ପରିମାଣରେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ମୁଖ୍ୟତଃ ମଞ୍ଜି ପାଇଁ ଭାରତବର୍ଷରେ ଏହା ଚାଷ କରାଯାଏ । ଭାରତବର୍ଷରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ହାରାହାରି ୧୦୦ ଟନ୍‌ କଳା ଜିରା ବିଦେଶକୁ, ବିଶେଷ ଭାବରେ ମାଲେସିଆକୁ ରପ୍ତାନି ହୁଏ । କଳା ଜିରାର ଫୁଲ ଶ୍ଵେତ, ନୀଳ ଅଥବା ଇଷତ୍‌ ପୀତବର୍ଣ୍ଣ । ପ୍ରତି ଫୁଲରେ ପାଞ୍ଚଟି ପାଖୁଡ଼ା ଥାଏ । ଏବଂ ଏହାର ଫଳ ଗୋଲାକାର ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ଫଳ ଭିତରେ ବହୁତଗୁଡ଼ିଏ ମଞ୍ଜି ଥାଏ । ମଞ୍ଜିଟି ତ୍ରିକୋଣାକାର, କୃଷ୍ଣବର୍ଣ୍ଣ । ଲେନ୍‌ସ୍‌ ରେ ଦେଖିଲେ ମଞ୍ଜିଗୁଡ଼ିକର ଉପରିଭାଗ ଲୋଚାକୋଚା ଜଣାପଡ଼େ । ମଞ୍ଜିର ଗନ୍ଧ ସାମାନ୍ଯ ତିକ୍ତ ଓ ସ୍ବାଦ ଅଳ୍ପ ଉଗ୍ର । କଳା ଜିରାକୁ